Nuôi dạy con trong độ tuổi 2-10 là một thách thức lớn với nhiều bậc cha mẹ. Khi con không nghe lời, ăn vạ hay từ chối học bài, phản ứng thường gặp là quát mắng hoặc áp dụng các hình phạt như tước đi quyền lợi. Tôi cũng từng như vậy, nghĩ rằng đây là cách nhanh nhất để con thay đổi. Nhưng thực tế lại không đem lại ích lợi, mà chỉ làm tổn hại đến mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
1. Điều gì xảy ra khi trẻ liên tục bị bố mẹ đánh, hay quát mắng?
Nhiều cha mẹ tin rằng “yêu cho roi cho vọt” là cách dạy con hiệu quả, nhưng điều này vô tình đẩy xa mối quan hệ gia đình. Trẻ thường bị hiểu sai là “cố ý” khi thực chất chúng chỉ muốn diễn đạt cảm xúc hoặc nhu cầu.
Nghiên cứu cho thấy, khi bị đòn roi hay trách móc, não trẻ phản ứng tương tự như bị bỏng cấp độ 3. Phản ứng này biểu hiện sự đau đớn sâu sắc, để lại tổn thương lớn. Nhiều cha mẹ không biết rằng những hành động này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ.
Hiểu và đồng cảm với con cái là điều cần thiết để thay đổi. Thay vì gây tổn thương, hãy tìm cách kết nối và nuôi dạy con bằng sự yêu thương và tôn trọng.
2. Những hệ luỵ nặng nề nếu cha mẹ không biết cách ứng xử phù hợp với con cái
1. Lòng tự trọng thấp và bất an
Khi bị quát mắng, trẻ dễ cảm thấy mình “không đủ tốt” hoặc “không đáng yêu.” Điều này khiến lòng tự trọng suy giảm, hình thành cảm giác tự ti kéo dài. Nghiên cứu từ Đại học Harvard chỉ ra rằng những lời tiêu cực có thể làm lệch lạc nhận thức và cảm xúc của trẻ.
2. Nguy cơ lo âu và trầm cảm cao hơn
Những lời trách móc, lạnh nhạt tạo áp lực tâm lý nặng nề. Trẻ dễ lo lắng, sợ mắc lỗi hoặc thậm chí phát triển trầm cảm. Các nghiên cứu cho thấy nguy cơ trầm cảm ở trẻ bị “bạo hành tinh thần” cao gấp 2-3 lần so với trẻ khác.
3. Hành vi nổi loạn và xa cách
Khi thiếu sự yêu thương, trẻ thường phản ứng bằng cách nổi loạn hoặc chống đối. Dần dần, mối quan hệ cha mẹ và con cái trở nên xa cách, mất đi sự tin tưởng và gắn kết.
4. Ảnh hưởng đến khả năng học hỏi
Tổn thương tinh thần khiến trẻ khó tập trung học tập và giảm hứng thú khám phá. Sự sáng tạo và tò mò bị hạn chế, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển trong tương lai. Hậu quả này là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về tác hại của việc quát mắng và bạo hành tinh thần. Thay vì làm tổn thương, hãy chọn cách dạy con bằng yêu thương và thấu hiểu.

Vòng luẩn quẩn của cảm giác tội lỗi
Sau mỗi lần quát mắng, cha mẹ thường ân hận và tự trách mình. Tuy nhiên, khi không có giải pháp thay thế, họ dễ tiếp tục lặp lại hành vi này khi gặp tình huống tương tự. Vòng lặp tiêu cực này khiến cha mẹ mệt mỏi, căng thẳng, và ngày càng mất kiên nhẫn với con.
Gia đình mất đi sự hòa thuận
Những lời quát tháo không chỉ làm tổn thương con mà còn tạo ra bầu không khí căng thẳng, ngột ngạt trong gia đình. Mối quan hệ giữa các thành viên trở nên xa cách, thiếu gắn kết. Lâu dài, nền tảng gia đình có thể bị suy yếu, ảnh hưởng đến sự phát triển và hạnh phúc chung.
Cha mẹ cần nhận ra vòng luẩn quẩn này và thay đổi. Sự thấu hiểu và tôn trọng là chìa khóa để xây dựng một gia đình hạnh phúc và bền vững.

3. Giải pháp mới đến từ các tiến sĩ của đại học Manitoba, Canada – “Kỷ luật tích cực”
Tình cờ tôi được biết đến một chương trình có tên là “Kỷ luật tích cực” thông qua trường mầm non mà con tôi theo học. Đây là chương trình được phát triển bởi Tiến sĩ Joan Durrant và các cộng sự tại Đại học Manitoba, Canada, với mục tiêu hỗ trợ cha mẹ nuôi dạy con mà không cần sử dụng bạo lực, cả về thể chất lẫn tinh thần.
Hiểu đúng về hành vi của trẻ
Một trong những bài học quý giá nhất mà PDEP mang lại cho tôi là hiểu rằng, hành vi của trẻ thường không phải “cố ý sai,” mà xuất phát từ nhu cầu hoặc cảm xúc chưa được đáp ứng. Thay vì quát mắng khi con cáu kỉnh, tôi bắt đầu tự hỏi: “Con đang cần gì? Con cảm thấy thế nào?”
Ví dụ, khi con không chịu làm bài tập, thay vì trách móc, tôi kiên nhẫn lắng nghe. Kết quả, tôi nhận ra con không phải lười biếng mà đang gặp khó khăn với một bài toán khó. Việc thấu hiểu đã giúp tôi hướng dẫn con thay vì ép buộc.
Lắng nghe và tôn trọng con
PDEP dạy tôi rằng trẻ em, dù nhỏ tuổi, cũng xứng đáng được đối xử bằng sự tôn trọng. Thay vì áp đặt, tôi học cách giao tiếp với con bằng lời nói nhẹ nhàng, tích cực. Điều này tạo ra môi trường an toàn để con bày tỏ cảm xúc và ý kiến.
Tôi nhớ có lần con làm đổ ly nước, thay vì la mắng, tôi chỉ nói: “Con có thể giúp mẹ lau chỗ này được không?” Con không chỉ ngoan ngoãn làm theo mà còn cảm thấy vui vì được tham gia vào việc sửa chữa vấn đề.
Xây dựng mối quan hệ thay vì kiểm soát
Thay vì tập trung vào việc sửa hành vi của con, tôi chuyển sang xây dựng mối quan hệ gắn bó với con. Bằng cách dành thời gian chất lượng cùng nhau – chơi đùa, đọc sách, tâm sự – tôi nhận thấy con dần tự giác hơn, ít làm trái ý tôi hơn.
Hiệu quả lâu dài
PDEP không chỉ giúp con thay đổi mà còn thay đổi cả tôi. Tôi học được cách kiểm soát cảm xúc, kiên nhẫn và tôn trọng con, trong khi con dần tự điều chỉnh hành vi, tự tin và hợp tác hơn.
Dù không dễ áp dụng, nhưng PDEP là giải pháp bền vững để xây dựng mối quan hệ cha mẹ – con cái dựa trên yêu thương và thấu hiểu. Những thay đổi tích cực trong gia đình tôi là minh chứng rõ ràng cho giá trị của phương pháp này.

4. Kết luận: Chọn yêu thương, không chọn bạo lực
Hành trình nuôi dạy con cái đầy thử thách, nhưng khi nhìn lại, tôi nhận ra những thay đổi tích cực từ Kỷ luật tích cực (PDEP) đã mang đến một mối quan hệ cha mẹ và con cái gắn bó và yêu thương hơn. Bỏ qua quát tháo, tôi học cách thấu hiểu con, và con cũng học cách hiểu tôi. Đó là một hành trình không dễ dàng nhưng xứng đáng.
Nếu bạn cũng muốn tìm kiếm một phương pháp nuôi dạy con đầy yêu thương và hiệu quả, đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá sâu hơn về Kỷ luật tích cực.
👉 Xem tiếp bài viết tiếp theo về kỷ luật tích cực để hiểu rõ hơn cách áp dụng Kỷ luật tích cực trong cuộc sống hàng ngày và những lợi ích mà phương pháp này mang lại!